Bilans płatniczy
Bilans płatniczy (= bilans obrotów płatniczych z zagranicą), jest zestawieniem obrotów pieniężnych i (lub) gospodarczych między danym krajem a zagranicą; może obejmować różnego rodzaju obroty lub płatności zależnie od celu badań lub zasad i schematów przyjętych przez dany kraj. W Polsce b.p. określa się zestawienie płatności dokonanych na rzecz zagranicy i otrzymanych z zagranicy w pewnym okresie; zawiera ono płatności dokonane w obydwu kierunkach z tytułów ujmowanych w dwóch innych, pokrewnych bilansach: 1. w bilansie rozrachunkowym, będącym zestawieniem należności i zobowiązań powstałych w stosunkach z zagranicą w danym okresie, z tytułu wszelkiego rodzaju umów, transakcji i obrotów bez względu na to, ozy należności i zobowiązania pieniężne, wynikające z tych transakcji, zostały w danym okresie spłacone, czy też pozostają do późniejszego uregulowania; 2. w bilansie operacji kredytowych i majątkowych, będącym zestawieniem kredytów udzielonych i otrzymanych w stosunkach z zagranicą, ich spłat oraz obrotów majątkowych dokonywanych między krajowcami a cudzoziemcami dewizowymi. W socjalistycznym systemie bankowym obroty płatnicze z zagranicą są zwykle ześrodkowane w jednym banku, najczęściej w baraku centralnym. W Polsce rozliczenia z zagranicą prowadzone są przez -* Bank Handlowy w Warszawie SA. Liczby b.p. odpowiadają obrotom dokonanym na rachunkach prowadzonych przez bank; b.p. jest w tych warunkach odpowiednio ugrupowanym zestawieniem zapisów przeprowadzonych przez te rachunki. W ustroju socjalistycznym b.p. jest planowany, zwykle na okresy roczne oraz kwartalne; objęty jest on planem obrotów płatniczych z zagranicą. W krajach kapitalistycznych stosuje się najczęściej nieco odmienne określenie, ujmując w b.p. zwykle te pozycje, które w gospodarce socjalistycznej wchodzą w skład zestawienia nazywanego bilansem rozrachunkowym. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ustalił dla swoich członków schemat b.p„ przy czym określa go jako zestawienie wszystkich transakcji gospodarczych zawartych w danym okresie między określonym krajem a zagranicą; tak pojęty b.p. obejmuje zarówno transakcje z tytułu dostaw towarowych i świadczonych usług (tzw. transakcje realne), jak z tytułu operacji kredytowych i majątkowych (tzw. transakcje finansowe). Wobec niejednolitej terminologii b.p. bywa w różnych krajach zestawiany wg odmiennych schematów; mimo pewnych rozbieżności w ujęciu i ugrupowaniu poszczególnych pozycji, b.p. obejmuje zwykle następujące tytuły w obu kierunkach, tj. aktywne z tytułu należności i pasywne z tytułu zobowiązań: 1. pozycje „widzialne” pochodzące z obrotów towarowych, wchodzące zatem w skład bilansu handlowego; 2. pozycje „niewidzialne”, do których zalicza się: świadczone i otrzymane usługi (kolejowe, morskie, lotnicze, spedycyjne, pocztowo-telekomunikacyjne, z tytułu ubezpieczeń, prowizji, praw autorskich, licencji, patentów itp.), wydatki i dochody z tytułu podróży zagranicznych, świadczenia jednostronne (np. renty, emerytury, składki, dary), koszty otrzymanych i udzielonych kredytów zagranicznych, dochody i wydatki majątkowe (odsetki, dywidendy itp.) od lokat umieszczonych za granicą oraz lokat zagranicznych w kraju, obroty kredytowe — otrzymane i udzielone kredyty krótko- i długoterminowe,obroty majątkowe (sprzedaż i kupno za granicą majątku krajowego oraz majątku zagranicznego w kraju). Jeżeli b.p. wykazuje nadwyżkę wpływów nad wydatkami, nazywany jest aktywnym, jeżeli wykazuje nadwyżkę wydatków nad wpływami — pasywnym.
