Bankowa kontrola
Bankowa kontrola: 1. W gospodarce kapitalistycznej — regulowanie wielkości działalności kredytowej (kontrola kredytów), a za jej pomocą oddziaływanie na wielkość inwestycji w kapitale trwałym i obrotowym, poziom cen i siły nabywczej pieniądza, kurs walut w obrotach zagranicznych oraz przebieg ogólnej koniunktury gospodarczej; prowadzona jest głównie przez bank biletowy. K.b. posługuje się różnymi narzędziami — od bardziej ogólnych, jak np. operowanie stopą procentową, do bardziej kwalitatywnych, wnikających w celowość procesów gospodarczych finansowanych przez kredyt. W odróżnieniu od tak pojętej k.b., sprawowanej przez „władze monetarne” danego kraju występuje również k.b. sprawowana pod kątem widzenia prywatnych interesów przedsiębiorstw bankowych. K.b. tego rodzaju występuje na tle skomplikowanego przenikania się interesów banków i wielkich monopoli. Na tym podłożu występuje sprzeczność między polityką kredytową poszczególnych koncernów bankowych a polityką banku centralnego. Można również mówić o k.b. w węższym znaczeniu, polegającej na zabezpieczeniu interesów bankowych, zwłaszcza zwrotu kredytu; 2. W gospodarce socjalistycznej — k.b. ma charakter publiczny, tzn. prowadzona jest w interesie prawidłowego rozwoju całej gospodarki narodowej; wiąże się ona głównie z działalnością kredytową. Z uwagi na decydującą rolę planowania gospodarczego polityka pieniężno-kredytowa nie odgrywa jednak — jak w kapitalizmie — roli samodzielnego czynnika oddziaływającego na prawidłowy rozwój gospodarki narodowej, ponieważ podstawowe elementy tego rozwoju, jak ogólne (lub nawet szczegółowe) kierunki produkcji oraz podział dochodu narodowego na spożycie i akumulację, ustalane są w planach gospodarczych. W tych warunkach k.b. wpływa na działalność gospodarczą kredytobiorców (przede wszystkim przedsiębiorstw uspołecznionych), racjonalną ich działalność oraz zapobiega nieprawidłowej realizacji zadań gospodarczych, nadmiernemu przyrostowi zapasów, niecelowym lub źle przygotowanym inwestycjom itp. Jest to realizowane albo przez kształtowanie wielkości udzielanych kredytów, albo przez zróżnicowanie ich oprocentowania. K.b. obejmuje również inwestycje finansowane z dotacji budżetowych oraz z własnych środków przedsiębiorstw uspołecznionych. Oprócz k.b. w obrębie systemu kredytowego, wykształcił się odrębny rodzaj k.b. — kontrola funduszu płac; ma ona dwie istotne cechy: 1. zmierza do zapewnienia realizacji założonej w planie proporcji podziału dochodu narodowego na spożycie i akumulację; 2. przyczynia się do zachowania równowagi rynkowej, a tym samym stabilizacji wartości pieniądza. Ponadto, w obrębie kasowej obsługi budżetu państwa, banki kontrolują wydatki jednostek budżetowych pod względem ich zgodności z otwartymi dla tych jednostek kredytami budżetowymi.
