Rachunkowość
Rachunkowość, system ewidencji gospodarczej ujmujący w mierniku pieniężnym i w przekroju jednostkowych podmiotów gospodarczych (głównie przedsiębiorstw) procesy produkcji, dystrybucji, spożycia i akumulacji oraz towarzyszące im procesy podziału dochodu narodowego, zmiany oszczędności i inne zjawiska finansowe związane z ruchem należności i zobowiązań; obejmuje trzy główne działy: księgowość, kalkulację i sprawozdawczość finansową. Księgowość — podstawowy dział r.: polega na ewidencjonowaniu transakcji (operacji), składających się na wymienione wyżej procesy gospodarcze, w sposób chronologiczny i systematyczny, tzn. na podstawie określonych metod i rozwiązań organizacyjnych, a przede wszystkim za pośrednictwem zespołu kont pozwalających ustalić okresowo wyniki gospodarcze działalności podmiotów jednostkowych prowadzących księgowość oraz stany zapasów materialnych, oszczędności, należności i zobowiązań, objęte wspólną nazwą bilansu (bilans w rachunkowości). W pełni wykształcona metoda dokonywania zapisów wymaga przeciwstawnego księgowania każdej transakcji (operacji) na dwóch kontach, wskutek czego księgowość uzyskała dodatkowe określenie: „podwójna”. Mniej usystematyzowane zapisy nazywa się zwykle księgowością „pojedynczą”, która znajduje współcześnie zastosowanie jedynie w bardzo małych i prymitywnych Jednostkach gospodarczych, dlatego termin „księgowość” używany jest dziś z reguły w znaczeniu księgowości podwójnej. Kalkulacja — ogół zabiegów rachunkowych służących do rozdzielenia kosztów działalności przedsiębiorstw (podmiotów gospodarczych) między poszczególne przedmioty kalkulacji, którymi mogą być zlecenia produkcyjne, rodzaje, gatunki, partie wyrobów (usług), ew. materiałów lub towarów; pozwala zatem ustalić koszty zakupu, produkcji i sprzedaży, a w rezultacie i wyniki działalności gospodarczej w szczegółowym przekroju przedmiotów kalkulacji. Sprawozdawczość finansowa — przedstawia w określony sposób dane księgowości i kalkulacji, charakteryzujące działalność przedsiębiorstwa (podmiotu gospodarczego) w okresie sprawozdawczym (roku, kwartale, miesiącu). R. rozwinęła się głównie w okresie kapitalizmu w przedsiębiorstwach handlowych, bankowych i przemysłowych, a także w gospodarstwach rolnych. Funkcje warunkujące jej rozwój polegały na zabezpieczaniu ochrony majątku przedsiębiorstw i kontroli prawidłowości, legalności i rzetelności dokonywanych transakcji oraz na dostarczaniu danych analitycznych, pozwalających na prawidłowe kierowanie przedsiębiorstwami. Potrzeby kontrolne 1 analityczne jednostek gospodarczych (przedsiębiorstw), działających w gospodarce socjalistycznej, spowodowały przejęcie i wykorzystanie przez te jednostki r. jako zasadniczego systemu ewidencji gospodarczej. Jednocześnie potrzeba jednolitej kontroli wykonania planów gospodarczych, wiążąca się z koniecznością grupowania danych w przekrojach ewidencyjnych przekraczających skalę jednostkową, spowodowała dalszy rozwój r. w gospodarce socjalistycznej i stworzyła z niej jedno z podstawowych narzędzi ewidencji i planowania w skali ogólnogospodarczej.
