Rozliczenia bezgotówkowe
Rozliczenia bezgotówkowe, dokonywanie operacji pieniężnych przez bank za pomocą przelewu z rachunku dłużnika na rachunek wierzyciela; stanowią podstawową część obrotu pieniężnego, zwalniają z obrotu duże ilości gotówki, co powoduje oszczędności w kosztach obiegu pieniężnego i zmniejsza ilość pracy związanej z dokonywaniem zapłaty, oraz ułatwiają kontrolę. W Polsce zasady rozliczeń pieniężnych, obowiązujące na podstawie wydanych aktów normatywnych, dotyczą głównie: urzędów, zakładów, instytucji, przedsiębiorstw państwowych i spółek, w których państwo posiada udział wynoszący co najmniej 50% kapitału zakładowego, oraz organizacji spółdzielczych. Do obowiązków tych jednostek należy: 1. posiadanie rachunku we właściwym banku i gromadzenie na nim środków pieniężnych; 2. przeprowadzanie za pośrednictwem tego rachunku rozliczeń pieniężnych. Jednostki gospodarki uspołecznionej regulują płatności za dostawy, roboty i usługi za pomocą r.b., jeżeli płatność przekracza 5 tys. zł w stosunku do jednej transakcji. Minister finansów może określić przypadki, w których rozliczenia mogą być regulowane w gotówce. W obrotach między jednostkami gospodarki uspołecznionej a jednostkami gospodarki nieuspołecznionej istnieje prawo wyboru gotówkowej lub bezgotówkowej formy rozliczeń, jednak minister finansów może określić przypadki, w których obowiązuje wyłącznie forma bezgotówkowa. R.b. przeprowadzają banki w następujących formach: 1. polecenie przelewu; 2. inkaso; 3. polecenie pobrania; 4. czek rozrachunkowy; 5. akredytywa; 6. rozliczenia planowe; 7. okresowe rozliczenie saldami i inne formy rozliczeń kompensacyjnych. Najbardziej rozpowszechnioną formą rozliczeń jest inkaso bankowe; obejmuje ono ponad 80 tysięcy ogółu rozliczeń. Poważna część obrotów rozliczana jest również za pomocą poleceń przelewu i czeków rozrachunkowych. W 1958 wprowadzono w Polsce nowy system rozliczeń między jednostkami gospodarki uspołecznionej, którego główne zasady przedstawiają się następująco: 1. należności pieniężne za dostawy, roboty i usługi powinny być uiszczone bezpośrednio po wykonaniu zamówienia; udzielanie zaliczek i przedpłat jest dozwolone tylko w przypadkach określonych przez Radę Ministrów lub upoważnionych do tego ministrów; 2. zabronione jest wzajemne kredytowanie się przedsiębiorstw w formie kredytu towarowego; płatnicy obowiązani są do uiszczenia zapłaty w określonym w przepisach terminie; podstawowy termin wynosi 15 dni, w określonych przypadkach może być przedłużony o 5 dni dla jednostek handlu wewnętrznego; 3. uczestnicy rozliczeń mają prawo wyboru najwłaściwszej dla ich obrotów formy rozliczeń; w razie braku umownego ustalenia, rozliczenie następuje w formie określonej przez wierzyciela; w niektórych przypadkach obowiązuje forma określona przez ministra finansów; 4. od nie zapłaconych w terminie zobowiązań płatnik zobowiązany jest zapłacić dostawcy (wykonawcy) odsetki za zwłokę w wysokości 12% w stosunku rocznym, jeżeli umowa nie przewiduje kar za zwłokę z tego tytułu; 5. naruszenie przepisów o rozliczeniach stanowi wykroczenie karane grzywną. Najnowszą formą rozliczeń jest polecenie pobrania. Stanowi ona dyspozycję wierzyciela uznania jego rachunku określoną kwotą w ciężar rachunku dłużnika. Obciążenie to nie wymaga zgody dłużnika. Za pomocą tej formy mogą być rozliczane tylko określone w przepisach należności, mające zwłaszcza charakter bezsporny, np. za dostawy gazu, energii elektrycznej, za staryfowane usługi komunalne, pocztowe, telekomunikacyjne, mniejsze należności z tytułu kar i odszkodowań umownych. Zob. też: rozliczenia gotówkowe.
