Podatek
Podatek, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pobierane przez państwo lub inne organizacje publiczne z chwilą powstania stanu faktycznego przewidzianego ustawą. Przymusowość świadczenia odróżnia p. od wszelkich dobrowolnych świadczeń na rzecz państwa; Jednocześnie przepisy prawa przewidują bezpośrednią ich egzekucję w przypadku niewywiązywania się z obowiązku świadczenia. Cecha bez- zwrotności wskazuje na różnicę między p. a np. przymusową pożyczką. Nieodpłatność odróżnia p. od Innych świadczeń publicznych mających charakter opłat. Mówi się wprawdzie o odpłatności ogólnej p., ponieważ ludność korzysta ze świadczeń ze strony państwa, odpłatność ta Jednak nie jest bezpośrednio związana z poszczególną wpłatą podatkową. Podmiotem czynnym, pobierającym p„ jest w zasadzie zawsze państwo, które może upoważnić inne organa publiczne do poboru p., np. samorząd terytorialny. Podmiotem biernym jest podatnik, a więc osoba, która bezpośrednio ponosi ciężar p. Płatnik jest tylko quast organem finansowym, którego przepisy prawne zobowiązują do obliczenia, potrącenia 1 odprowadzania p. Przedmiotem p. są stany gospodarcze lub konkretne przedmioty czy zjawiska, z którymi ustawa łączy obowiązek podatkowy. Przedmiotem p. może być więc dochód, przychód, obrót, majątek. Podstawą opodatkowania jest skonkretyzowana co do wielkości 1 podmiotu część przedmiotu p., która podlega opodatkowaniu (np. wynagrodzenie, jeżeli przekracza minimum wolne od opodatkowania). Kwotą p. jest suma, którą podatnik zobowiązany jest zapłacić tytułem p. Zazwyczaj ustawodawca nie określa kwoty p., lecz podaje stawkę podatkową: określa ona stosunek kwoty p. do podstawy wymiaru. Stawka może być określona kwotowo, procentowo albo ułamkiem (np. % zysku bilansowego). Podatki dzieli się: w zależności od podmiotu czynnego opodatkowania — na państwowe i samorządowe; od podmiotu biernego — na p. od gospodarki uspołecznionej, gospodarki nieuspołecznionej i od ludności; od przedmiotu opodatkowania — na przychodowe, dochodowe, obrotowe, majątkowe, konsumpcyjne; od formy opodatkowania na: 1. równe — kwotowe, kiedy podatnik płaci tą samą kwotą niezależnie od wielkości podstawy opodatkowania; 2. proporcjonalne, kiedy każdy płaci w tym samym stosunku do podstawy opodatkowania; 3. zróżnicowane: a) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania wzrasta zależnie od wzrostu podstawy wymiaru (progresja), b) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania maleje zależnie od wzrostu podstawy wymiaru (regresja), c) kiedy stosunek kwoty do podstawy opodatkowania maleje zależnie od zmniejszenia się podstawy wymiaru (degresja). W państwach kapitalistycznych przyjęty jest podział na podatki bezpośrednie i pośrednie w zależności od tego, czy są wymierzone bezpośrednio od źródła dochodu (dochodowe, majątkowe), czy pośrednio obciążają źródło dochodu, a wymierzane są od obrotu czy konsumpcji. Funkcje, jakie pełnią p. w państwie, zależą od stosunków społeczno-ekonomicznych, w których występują. Zob. też: podatki w kapitalizmie, podatki w socjalizmie.
