Bilateralny system płatniczy
Bilateralny system płatniczy, forma zapłat w rozliczeniach międzynarodowych. Dokładne zasady funkcjonowania b.s.p. między poszczególnymi krajami określają dwustronne umowy płatnicze nazywane umowami clearingowymi lub rozrachunkowymi. Dwustronny charakter umów odróżnia b.s.p. od systemu wielostronnych porozumień płat niczych (multilateralnych), np. Wielostronnego Systemu Rozrachunków. W b.s.p. płatności między dwoma krajami podlegają wzajemnemu rozliczeniu, przy czym zakłada się, że w dłuższym (umownym, zwykle rocznym) okresie wartości wzajemnych dostaw i świadczeń powinny wyrównywać się. Powstające w toku wykonywania umowy salda dodatnie nie mogą być w zasadzie przez wierzyciela transferowane na kraje trzecie; salda takie stanowią zatem dla wierzyciela rezerwy „walut niewymienialnych”. Natomiast sposób regulacji salda rozrachunkowego, pozostającego w dniu wygaśnięcia umowy, może być różny, np. spłata w złocie lub wolnych dewizach, dodatkowymi dostawami towarów, przeniesienie salda na nową umowę clearingową. Istnieje zasadnicza różnica w funkcjonowaniu b.s.p. w gospodarce kapitalistycznej i socjalistycznej; wynika ona z odmiennego charakteru umów handlowych w tych krajach. Umowy między krajami kapitalistycznymi stanowią bowiem tylko zobowiązania do wydania odpowiednich licencji przywozowych i wywozowych. Umowy między krajami socjalistycznymi zawierają natomiast wzajemne zobowiązania dostaw i odbioru towarów wymienionych w umowach. W tej sytuacji b.s.p. traci rolę instrumentu reglamentacji obrotów międzynarodowych, zachowując rolę narzędzia techniki rozliczeń. Kraje RWPG odeszły od b.s.p. w 1964, przechodząc na rozliczenia wielostronne prowadzone przez Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej. B.s.p. ma wiele cech ujemnych, gdyż może prowadzić m. in. do zmniejszania wielkości obrotów do poziomu słabszego partnera, do niepożądanych zmian w kierunkach wymiany i do zniekształcenia relacji cenowych między poszczególnymi rynkami. Oprócz tego b.s.p. ma również zalety, m. in. tę istotną, że umożliwia krajom słabszym rozwinięcie eksportu, który w innych warunkach mógłby nie znaleźć zbytu. Użyteczność b.s.p. nie może być oceniana w sposób Jednoznaczny, gdyż zależy ona zarówno od ogólnej sytuacji na rynku międzynarodowym, jak i od sytuacji poszczególnych krajów.
